حق و حقوق کارمندان در ایران: قوانین کار که باید بدانید
آگاهی از حق و حقوق کارمندان در ایران، یکی از مهمترین مسائلی است که هر کارگر و کارمند باید بداند. قوانین کار در ایران تحت نظارت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است و هدف آن، حفظ حقوق کارگران، تنظیم روابط کارفرما و کارمند، و جلوگیری از تضییع حقوق نیروی کار است. در این مقاله،حق و حقوق کارمندان در ایران: قوانین کار که باید بدانید، بررسی میشود. با مجله اینترنتی آوای مشاور همراه باشید.
۱. قرارداد کار و انواع آن
قرارداد کار مهمترین سندی است که رابطه کاری بین کارفرما و کارمند را مشخص میکند. طبق ماده ۷ قانون کار ایران، قرارداد کار میتواند به سه شکل باشد:
قرارداد دائم: قراردادی که زمان مشخصی برای پایان آن تعیین نشده است و تا زمانی که یکی از طرفین آن را فسخ نکند، ادامه دارد.
قرارداد موقت: قراردادی که برای مدت زمان معینی بسته میشود و پس از اتمام مدت قرارداد، نیاز به تمدید دارد.
قرارداد کار معین: قراردادی که برای انجام یک پروژه یا وظیفه خاص منعقد میشود و پس از اتمام کار، قرارداد خودبهخود خاتمه مییابد.
🔹 نکته مهم: هر نوع قرارداد باید بهصورت کتبی تنظیم شده و دارای مواردی مانند میزان حقوق، ساعت کاری، مزایا و شرایط فسخ قرارداد باشد.
۲. حداقل حقوق و دستمزد کارمندان
هر ساله، شورای عالی کار میزان حداقل حقوق کارگران را بر اساس نرخ تورم و هزینههای معیشتی تعیین میکند.
✅ حقوق پایه در سال ۱۴۰۳ (بر اساس اعلام شورای عالی کار):
حداقل حقوق ماهانه: (اعداد رسمی باید از منابع معتبر همان سال دریافت شود).
حق مسکن، بن کارگری و حق اولاد نیز در کنار حداقل حقوق پرداخت میشود.
نکته مهم: هیچ کارفرمایی مجاز نیست به کارمندان خود کمتر از حداقل حقوق مصوب پرداخت کند، مگر اینکه کارمند پارهوقت باشد که در این صورت، حقوق به نسبت ساعات کار محاسبه میشود.
۳. ساعت کاری و اضافهکاری
طبق ماده ۵۱ قانون کار ایران، ساعت کاری قانونی نباید از ۴۴ ساعت در هفته تجاوز کند، که معمولاً بهصورت ۸ ساعت در روز، ۵ یا ۶ روز در هفته تنظیم میشود.
🔸 اضافهکاری:
هر ساعت اضافهکاری باید ۲۵ درصد بیشتر از دستمزد عادی محاسبه شود.
انجام اضافهکاری الزامی نیست و باید با توافق کارمند و کارفرما باشد.
۴. بیمه تأمین اجتماعی و مزایای آن
تمام کارفرمایان موظفند کارگران خود را تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دهند. ۲۳ درصد از حقوق کارمند (۷٪ سهم کارمند + ۱۴٪ سهم کارفرما + ۳٪ بیمه بیکاری) به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت میشود.
✔️ مزایای بیمه تأمین اجتماعی:
- درمان رایگان یا کمهزینه در مراکز درمانی تأمین اجتماعی
- مستمری بازنشستگی
- بیمه بیکاری در صورت اخراج غیرقانونی
- غرامت دستمزد در صورت بیماری یا ازکارافتادگی
۵. مرخصیها و تعطیلات رسمی
📌 انواع مرخصیهای قانونی:
✅ مرخصی سالانه:
هر کارمند حداقل ۲۶ روز مرخصی استحقاقی در سال دارد (جمعهها و تعطیلات رسمی جداگانه حساب میشود).
✅ مرخصی استعلاجی:
در صورت بیماری، کارمند میتواند از مرخصی استعلاجی استفاده کند که با تأیید پزشک، بیمه تأمین اجتماعی حقوق این ایام را پرداخت میکند.
✅ مرخصی زایمان و پدرانه:
- مرخصی زایمان برای مادران: ۹ ماه با حقوق
- مرخصی پدران: ۲ هفته پس از تولد فرزند
۶. اخراج و فسخ قرارداد
🔸 اخراج قانونی کارمند تنها در شرایط خاصی مجاز است، از جمله:
- نقض شدید مقررات شرکت
- عدم انجام وظایف محولشده
- حضور غیرموجه و غیبتهای مکرر
🔸 حقوق کارمند در صورت اخراج:
- در قراردادهای دائمی: اگر کارفرما بدون دلیل موجه کارمند را اخراج کند، باید حق سنوات پرداخت کند.
- در قراردادهای موقت: کارفرما موظف به پرداخت حقوق تا پایان مدت قرارداد است.
💡 نکته مهم: کارمندان اخراجشده میتوانند به اداره کار شکایت کنند و درخواست بازگشت به کار یا دریافت حق و حقوق خود را داشته باشند.
۷. مزایای پایان کار و بازنشستگی
🔹 حق سنوات:
برای هر سال کار، معادل یک ماه حقوق به عنوان پاداش پایان کار به کارمند تعلق میگیرد.
🔹 بازنشستگی:
- مردان با ۳۰ سال سابقه و ۶۰ سال سن
- زنان با ۲۰ سال سابقه و ۴۵ سال سن
در صورت داشتن ۱۰ سال سابقه بیمه نیز امکان بازنشستگی با حقوق کمتر وجود دارد. اگر می خواهید بدانید چگونه برای بازنشستگی خود برنامهریزی کنیم؟ مقاله موجود در سایت آوای مشاور را مطالعه کنید.
۸. شکایت از کارفرما و احقاق حقوق
اگر کارفرما حقوق کارمند را پرداخت نکند یا از اجرای قانون سر باز زند، کارمند میتواند به اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی مراجعه و شکایت کند. مراحل شکایت شامل:
1️⃣ ثبت شکایت در سامانه اداره کار
2️⃣ جلسه سازش بین کارمند و کارفرما
3️⃣ ارجاع پرونده به هیئت حل اختلاف
4️⃣ اجرای رأی دادگاه کار
💡 نکته: در صورت تأیید شکایت، کارفرما موظف به پرداخت حقوق معوقه و جریمه خواهد بود.
نتیجهگیری
آگاهی از حق و حقوق کارمندان در ایران یکی از مهمترین مواردی است که هر کارگر و کارمند باید به آن تسلط داشته باشد. این قوانین برای حفظ حقوق نیروی کار و ایجاد محیط کاری عادلانه تدوین شدهاند. اگر به هر دلیلی حقوق شما نقض شده است، میتوانید با مراجعه به اداره کار از حقوق خود دفاع کنید.
🔹 نظر شما چیست؟ آیا تا به حال با مشکلات کاری مواجه شدهاید؟ تجربیات خود را با ما در میان بگذارید! ⬇️
